Kώστας Zουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗ«Επειδή η μεγαλύτερη αρετή, όταν οι εποχές οδηγούνται αυτόκλητες προς την
υποτέλεια, είναι κείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα...»
Οδ. Ελύτης «Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο»
Εδώ μένετε;
(Κείμενο παραμυθητικό, αφιερωμένο στον Στήβεν Λάλας.)
«Επειδή η μεγαλύτερη αρετή, όταν οι εποχές οδηγούνται αυτόκλητες προς την
υποτέλεια, είναι κείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα...»
Οδ. Ελύτης «Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο».
(«Εν Λευκώ», εκδ. Ίκαρος, σελ. 151)
«ΜΙΑ MEPA, η μικρή αυτή Ελλάδα μπορεί να μην είναι και τόσο μικρή. Συνέβη
ήδη δυο φορές μέσα στην ιστορία... Φυσικά, δεν το λέω τόσο επειδή
οραματίζομαι την κυανόλευκο να κυματίζει σε πιο εκτεταμένα σύνορα... Μιλώ
για μιαν αριστοκρατική αντίληψη, που συμβαίνει να την έχουν με το παραπάνω
οι μικροί πληθυσμοί του Αρχιπελάγους· οι κυρ Γιάννηδες κι οι
κυρα-Μαρίες...» (Οδ. Ελύτης, όπ. παρ. σελ. 152 και 146).
...κι ο Δημοσθένης Δούκας κι ο Γιώργος Ντόλιος κι ο Κώστας Χιονίδης στις
Φέρες κι ο Μπάμπης Κοντογιάννης στο Σουφλί κι η κυρα-Αντωνία στο φυλάκιο
του Έβρου κι ο Στήβεν Λάλας, από χθες βαρυποινίτης στις φυλακές της
Βιρτζίνια... «Μιλώ για μιαν αριστοκρατική αντίληψη...».
Μιλώ για μικρούς πληθυσμούς μεγαλωσύνης και πρόσωπα μεγάλαθλα που χτίζουν
συνεχώς με «κείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα», τα αγέρωγα
μεγαλυνάρια του Γένους.
Και το Αρχιπέλαγος εκτείνεται παντού: από το φυλάκιο Εγνατία στον Έβρο και
την αίθουσα τελετών στις Φέρες, μέχρι τις φυλακές της Βιρτζίνια, όπου έχει,
από χθες βαρυαλγούσα, η Παναγία Κοσμοσώτειρα Φερών υπό την σκέπη Της, το
νικημένο αγόρι της, τον Στήβεν Λάλας. Προσκυνώ πάλι στην μνήμη μου την
Παναγία Κοσμοσώτειρα, εκεί στον κομψεπίκομψο ναό της στις Φέρες, δώρημα του
Σεβαστοκράτορος Ισαακίου Κομνηνού. Ξαναβλέπω στην τηλεόραση τον Στήβεν
Λάλας: το σώμα του, ένα κακοσούσουμο τσουβάλι, κοντόχοντρα κρέατα πλαδαρά,
πολύ νέος ακόμα και απελπιστικά στραβοχυμένος, ένα μουστακάκι ανθυποχαφιέ
της συμφοράς, γερμένος, ξεφτίλας. Το κεφάλι του φορτωμένο με μια μύτη από
υλικά κατεδαφίσεως και μάγουλα ανακυκλωμένης λαδόκολας. Στο βλέμμα του, η
γνωστή ραγιάδικη λίγδα μας. Τσουβαλιασμένο τον σέρνουν, διπλοί στο μπόϊ,
δυο αμερικάνοι παίδαροι και οι δυο τους βγαλμένοι κατ? ευθείαν από τους
σκληρούς του Μαϊάμι. Κι ανάμεσά τους, ο μισός, ο λερός, ο σκυφτός της
καρπαζιάς, στραβοχυσιά που αναμηρυκάζει τα ξερατά της, ο Στήβεν Λάλας: ο
νικημένος πρωτότοκος της Παναγίας Κοσμοσώτειρας Φερών. Το απολειφάδι του
τίποτα, ο μετανάστης, υπάλληλος του Στέϊτ Ντηπάρτμεντ, «που έχει ομολογήσει
ότι επί σειρά ετών έκανε κατασκοπεία υπέρ της Ελλάδας» (Από τις εφημ.
16/9/93). Κάθειρξη 14 ετών.
Τον ξαναβλέπω και τότε, για πρώτη φορά τον βλέπω: μα είναι ο ωραίος κάλλει
βροτός! Μα αυτός ο γλιτσιάρης, αυτός ο «από χηραμού προπηδήσας»
τυφλοπόντικας, είναι πιο ηδυμιγής από τον Πωλ Νιούμαν! Πιο παμπαίδαρος από
τον Σταλόνε!
Και σιγά-σιγά τον βλέπω ολόκληρο, τον θρυμματισμένο κατάδικο μετανάστη:
δίπλα του στέκεται υψαύχην, ο σεβαστοκράτωρ Κομνηνός, κτίτωρ του Ναού.
Παρά-δίπλα του, ταπεινή πεισματάρα, η κυρα-Αντωνία η κομμουνίστρια, που
έχει το καφενείο της ακριβώς επάνω στο φυλάκιο του Έβρου και προστατεύει τα
αγόρια μας που φυλάνε τον Έβρο. Και τους τρεις, τους έχει υπό την σκέπη
Της, η Παναγία η Κοσμοσώτειρα των Φερών. Στον Έβρο, στην Πόλη και στις
φυλακές της Βιρτζίνια: διότι, «όταν οι εποχές οδηγούνται αυτόκλητες προς
την υποτέλεια», και οι τρεις τους, έχουν «κείνο το περήφανο, το αψήφιστο
κοίταγμα». Εκεί μένουν. Επιμένουν: δίνουν το λασπωμένο, άπληστο «εγώ» τους,
για να ζήσει το «εμείς».
Κάπως έτσι, η φιλοκαλία του ασχημομούρη Στήβεν Λάλας, μας διδάσκει τον
κανόνα του Κάλλους και τον ίδιο, τον κάνει όμορφο.
Εδώ μένετε; Ναι, εδώ επιμένουμε, στα χθόνια μας τα αναλλοίωτα, που παίρνουν
την ενοικούσα εντός μας, χωματερή και την αλλοιώνουν σε «καλήν αλλοίωσιν»:
σε λείψανα που ευτρεπίζουν ένα πανικόβλητο στραβοχυμένο μετανάστη και τον
χρίουν κατάσκοπο = Επίσκοπο: Επί σκοπόν αυτοθυσίας.
Το ίδιο «κείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα», το είχα ξαναδεί εκείνο
το πρωινό, όταν ο δήμαρχος Φερών Γιώργος Ντόλιος κι ο πρόεδρος του
δημοτικού του συμβουλίου, ο σύντροφός μου Κώστας Χιονίδης, με οδήγησαν μέσα
στην Τουρκία, από το τελωνείο των Κήπων.
Μέσα στην Τουρκία; Όχι ακριβώς. Με την ευγενική πρωτοβουλία ενός δικού μας
τελωνειακού, που μιλάει τα τούρκικα, με πέρασαν απέναντι, στα κατεχόμενα
της ανατολικής Θράκης, στον χώρο του Τουρκικού τελωνείου. Εκεί μείναμε για
λίγο. O Τούρκος επί κεφαλής των τελωνοφυλάκων, μας κέρασε ευγενέστατος τσάι
και μας έκανε ευγενέστατα τα παράπονά του, ότι αυτός μεν μπορεί να μας
πάει, έτσι όπως είμαστε στην Πόλη, ενώ ο ίδιος χρειάζεται βίζα για να πάει
διακόσια μέτρα μέσα στο ελληνικό έδαφος.
Του αντιπαρατηρήσαμε ότι η δική του γραφειοκρατία είναι πιο ευλύγιστη από
την δική μας, ευχαριστήσαμε και φύγαμε.
Την στιγμή που διασχίζοντας τον Έβρο, μπήκαμε στο ελληνικό τελωνείο,
κατάλαβα. Είχα ζήσει αλληλοδιαδόχως δύο χώρους, όχι «φυσικούς», αλλά
κρατικούς: το τουρκικό και το ελληνικό τελωνείο, που δεν είναι «φυσικές
κοινωνίες», αλλά τμήματα κρατικής μηχανής. Είχα λοιπόν από την μια μεριά
του Έβρου την τουρκική κρατική υπόσταση κι από την άλλη, την ελληνική. H
σύγκριση μου ήρθε αναπόφευκτα και αμέσως άστραψε πάλι μπροστά μου η φράση
του Οδυσσέα: του Οδυσσέα Ελύτη το αψήφιστο κοίταγμα. Στο τουρκικό τελωνείο,
παντού η μούμια του Κεμάλ. Μούμια μπρούτζινη, μούμια πέτρινη, ο Κεμάλ
τεφρώδης, ταριχευμένος, εντοιχισμένος, σε τύμβους βλοσυρούς και
κραυγάζουσες σιωπές.
Τα κτίρια, πτωχικώς ευπρεπή, με την αδεξιότητα νεόπλουτου που δεν πρόλαβε
ακόμη να συνηθίσει ότι τα λάφυρα είναι δικά του. Οι Τούρκοι στρατιώτες,
σιωπηλοί, εν πλήρει εξαρτύσει, με βλέμμα θολού δαρμένου υποζυγίου. Οι
Τούρκοι υπάλληλοι, γραββατωμένοι, άψογη η στάση τους ενώπιον της θυρίδας,
με ευθείαση του σώματος μπροστά στα χαρτιά τους και πλαγίαση του βλέμματος
πάνω από τα γυαλιά τους και κάτω από τα πλαίσια του πετάσματος, που τους
χωρίζει από το κοινό.
Εν στολή αξιωματικοί αμίλητοι, με κίνηση αδρανή και βεβαρημένοι βάρους
αοράτως παρόντος. H ροή της ζωής έχει πήξει σε κυβολίθους ιεραρχίας. Σιωπή,
ευπρέπεια ακρωτηριασμένη μέσα σε μια πανταχού παρούσα αιχμαλωσία. Ένας
ψίθυρος παντού σκυφτός, πλακωμένος από πειθαρχία, τάξη και ασφάλεια.
Κι αμέσως ο συνειρμός: η διάταξη του τουρκικού τελωνείου, πρωσικής
κατασκευής και προελεύσεως λόγω του κεμαλικού καθεστώτος, μου θυμίζει
πάραυτα την γαλλική διοίκηση που τόσο καλά έχω ζήσει και γνωρίσει: το ίδιο
παγωμένο οργανόγραμμα με στοιχημένα ανδρείκελλα, μαστουρωμένα από μια τάχα
μου ορθολογική οργάνωση που κρύβει την τυραννία της και υποθάλπει την
δουλοπρέπεια.
Τουρκικό τελωνείο, πρωσικής συσκευασίας και γαλλικών προδιαγραφών: η ίδια
«ανελευθερία, θεωρουμένη ώς αρετή» (Πλάτωνος «Φαίδρος»), κι οι ίδιοι
ταλαίπωροι ραγιάδες που κάνουν την μια φιλελεύθερη επανάσταση μετά την
άλλη, για να παραμείνουν δουλοπάροικοι σε οργανόγραμμα. H Ευρώπη ήταν εκεί,
στο τουρκικό τελωνείο κι όχι στο ελληνικό της «Ευρωπαϊκής κοινότητας».
Διότι, στην άλλη όχθη του Έβρου, την ελεύθερη, στο ελληνικό τελωνείο έλαμπε
η φράση του Ελύτη και κυμάτιζε το Αρχιπέλαγος, με την κυανόλευκη επί
πτερύγων ανέμων. Και ο «ηνιοχεύων την των κινουμένων πνοήν» έλεγε στην
Παναγιά την Κοσμοσώτειρα, άσε τα παιδιά να παίξουν...
Στο ελληνικό τελωνείο, φύρδην-μίγδην εν στολή αξιωματούχοι και στολισμένοι
από την πλάκα τους εν ενεργεία κρατικοί λειτουργοί, κορόϊδευαν όλοι μαζί
τον πρωθυπουργό τους και τους πολιτικούς που κορδακίζονταν στην τηλεόραση
κι ο καθένας ξεχωριστά σατίριζε τον διπλανό του. H κυανόλευκος αναρρίπιζε
από πάνω τους την αριστοκρατική μας αυθάδεια. Το μπάχαλο της εκκλησίας του
Δήμου, ο κυκλικός ιλαροτραγικός χάρος, όπου όλοι με την σειρά τους ελέγχουν
και ελέγχονται, πιασμένοι όμως χέρι-χέρι, ο Αριστοφάνης κι ο Αγιος Ιωάννης
ο Χρυσόστομος, σκώπτες και είρωνες μπροστά στην τηλεόραση τελούσαν την
Ευχαριστία του τρόπου μας.
Στους Κήπους, από δω η αγαπητική αναρχία, όπως μας το ορίζει η θεία
Λειτουργία: «μη πεποίθατε επ? άρχοντας... οις ουκ έστι σωτηρία». Καμμία
πεποίθηση στους άρχοντες, ακόμη και τους δημοκρατικούς. H σωτηρία είναι
αλλού. Πού αλλού; Στην πλάκα, στην ασέβεια και την αυτεξούσια προσευχή. Ή,
όπου θες.
Από κει, στους ευρωπαϊκού στησίματος Τούρκους, βασίλευε η κατήφεια. Ότι
τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε το οργανόγραμμα.
Από δω, στους Κήπους, ο Αριστοφάνης. Ρωτάει ο Συκοφάντης: «Κατηγορεί δε
τις;». Και, προσοχή, απαντάει, όχι κάποιος διεφθαρμένος, αλλά ο Δίκαιος
ανήρ: «Ο βουλόμενος»! (Αριστοφ. «Πλούτος»)
Ναι, σ? εμάς τους αριστοκράτες, κατηγορεί όποιος θέλει, τον οποιονδήποτε: ο
βουλόμενος! Εμείς δεν είμαστε μικρομεσαίοι τμηματάρχες βήτα, όπως οι
Ευρωπαίοι και η εξευρωπαϊσμένη οργάνωση του Τουρκικού τελωνείου, ώστε να
κατηγορούμε «με τους κανόνες του παιχνιδιού», που ουδέποτε, ώς γνωστόν,
τηρούνται από τους Δυτικούς, όπως μας διδάσκει η Τραγωδία, δηλαδή η
εμπειρία. Δεν υπάρχουν κανόνες! O μόνος κανών: ο βουλόμενος! Βουλόμενος,
άρα αυτεξούσιος ή να διακονήσει εθελοντής την κοινότητα, ή να την
καβαλικέψει. Όλα τα άλλα είναι καντιανά φληναφλήματα, bons pour l? Orient,
δηλαδή καλά για κεμαλικούς ευνουχισμένους Τούρκους.
Κατηγορεί δε τις; O βουλόμενος.
Ελεεί δε τις; πάλι ο βουλόμενος.
Το καθ? ημάς συναμφότερον: πότε ιλαρόν, πότε τραγικόν, χωρίς οργανόγραμμα
και μεθοδευμένη προβλεψιμότητα. Χωρίς δηλαδή το παραλήρημα της
«επιστημονικής οργάνωσης», που παράγει στυγνότητα, Νταχάου, Χιροσίμες και
γενοκτονίες Εβραίων, Ελλήνων, Αρμενίων.
Το καθ? ημάς μπάχαλον μπροστά στην τηλεόραση: οι εν στολή δημόσιοι
λειτουργοί μας, που εν ώρα υπηρεσίας χλεύαζαν τον Μητσοτάκη, τον Παπανδρέου
και τα κέρατά τους, έκαναν υπακοή στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο: «και τα
φοβερά του κόσμου εμοί ευκαταφρόνητα και τα χρηστά καταγέλαστα».
Στο ελληνικό τελωνείο των Κήπων υπήρχαν οι ελεύθεροι Λοξίες, υπερανάρχως
θρασείς, και δυσαναβάτως ασεβείς προς όλα τα κρατικά, και τα εξουσιαστικά.
Ιερουργούσαν, όλοι Σατιρικοί, λήροι, ώς «της πόλεως επιμεληταί και των
ιδίων πάντων». (Αριστοφ. «Πλούτος»)
Και χόρευε παντού «κείνο το περήφανο, το αψήφιστο κοίταγμα», που διδάσκει
συνεχώς στο ταπεινοφρόνως αλαζονικό μας πρόσωπο, ότι «τα φοβερά του κόσμου
εμοί ευκαταφρόνητα».
Τα δυο τελωνεία αντικρυστά: ο λάκκος και η φωτοφάνεια. Κι αυτή η
παιχνιδιάρα φωτοφάνεια του τελωνείου των Κήπων, γεννά και ξαναγεννά συνεχώς
εκείνη την αναρχοφωτόμυστη φράση, που την αρχίζει ο Αριστοφάνης, την παίζει
ο Χρυσόστομος, την στολίζει η θεία Λειτουργία. Και την χορεύουμε μέσα στον
κλαυσίγελω της παντοτεινής περιπέτειας, όλοι μαζί, εμείς οι κοινωνοί του
κυκλίου χορού, του Λαβυρινθώδους και του ουροβόρου όφεως, που μας οδηγεί
συνεχώς σε μια αγωνία χωρίς τελειωμό, αλλά μας κρατά πάντα γερά σε μια
τέλεια αγκαλιά.
Και, μέσα από μας τους χορευτές με το κύκλιο, αψήφιστο κοίταγμα ξεχωρίζει
σιγά-σιγά ένας που δεν σέρνει τον χορό. Σέρνεται ασουλούπωτος,
κακομοιριασμένος. Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες αγελαδάρηδες τον σέρνουν στη
λάσπη. Διότι τόλμησε. Διότι μετανάστης κακάσχημος, αυθαδίασε [δηλαδή
τραγούδησε την αυδήν (τραγούδι) του εαυτού του κι όχι του Στέητ
Ντηπάρτμεντ].
Διότι πένης αυτός και ξεφτιλισμένος, ανέστη. Οι Αμερικανοί τον προπονούσαν
για γενίτσαρο κι αυτός τους προέκυψε Ρωμηός.
Διότι εκεί στο Στέητ Ντηπάρτμεντ γνώρισε από μέσα, με ποιά κτηνωδία οι
Αμερικανοί μας ανάγκαζαν να υποκύψουμε στην κτηνωδία των Τούρκων στην Πόλη
το 1955 και στην Κύπρο το 1974.
Κι όταν βρέθηκε κι ο ίδιος για πρώτη φορά, αμερικανογενίτσαρος στην Πόλη, ο
στραβοχυμένος της κακομοιριάς Στήβεν Λάλας, προσπάθησε να βοηθήσει την
μικρή πατρίδα όπου χόρευαν φυτοζωόντας οι Λοξίες με τον ζεϊμπέκικο, τον
συρτό και τον Ακάθιστο.
Ακάθιστος, ο ξεπεσμένος κουρελής με το νικημένο-αψήφιστο κοίταγμα. Τον
έσυραν έξω από τον Συρτό του. Ήταν τόσο εύκολο για την Σία, που έχει
διάτρητο και διαβρωμένο όλο το ελληνικό δημόσιο, εδώ και 45 χρόνια... 14
χρόνια κάθειρξη.
Είναι μεγάλη πρωτιά να σέρνεις τον Χορό, στον τρόπο μας.
Κι όλη η τιμή του Γένους μας του πρέπει, του Στήβεν Λάλας, που οδεύει τώρα
προς το πουθενά, για την πρωτιά του. Είναι ο πρώτος Έλλην που ανταπέδωσε
στους Αμερικανούς, τα όσα διαπράττουν εις βάρος μας, κατά συρροήν και κατ?
εξακολούθησην, από το 1946.
Αν οι Αμερικάνοι τον αφήσουν να ζήσει, περιμένω την στιγμή που η
Κυανόλευκος με σεβασμό θα απονείμει στρατιωτικές τιμές στο νικημένο αγόρι
της. Κι η Παναγιά η Κοσμοσώτειρα των Φερών μαζί του.
Εδώ μένετε; Ναι εδώ. Στην Βιρτζίνια. Νέος Μάρτυς. Πρώτος._Κ.Ζ.